Bosrijke gemeenten lopen een aanzienlijk financieel risico. Door het vaker voorkomen van extreem weer neemt de kans op brand- of stormschade toe. Gemeenten met bossen in eigendom hebben, zoals alle boseigenaren, een wettelijke herplantplicht als er bos verloren gaat.
De herplantplicht is vastgelegd in de Wet natuurbescherming. ‘In veel gemeenten zijn het bosbeheer en verzekeringen gescheiden werelden, de afdelingen praten nauwelijks met elkaar,’ zegt Derik Huizer, directiesecretaris van de Onderlinge Bossen Verzekering (OBV). Ongeveer één op de vijf Nederlandse gemeenten is daar verzekerd. Huizer signaleert dat gemeenten met grote stukken bos in eigendom het technische en financiële risico daarvan niet altijd in samenhang in beeld hebben.
Door de klimaatverandering komt extreme hitte met droogte als gevolg vaker voor, evenals hevige neerslag, stormen en tornado’s. In vorige jaren zag de OBV de schadelast door brand en storm stijgen. Afgelopen zomer leed de gemeente Utrechtse Heuvelrug veel schade door een uitzonderlijk krachtige valwind die een spoor van verwoesting trok door het bos en in de straten. De combinatie van storm en hitte in 2018 veroorzaakte een explosieve groei van een bastkever (de Letterzetter) wat leidde tot grootschalige sterfte van fijnsparren. ‘De extreme veranderingen in het klimaat veroorzaken steeds vaker lokaal zeer grote schade’s. Wanneer het je gemeente treft, heb je een financieel probleem.’
Huizer doet een appel op gemeenten om bosbeheer (operationeel risicobeheer) en verzekeringen (financieel risicobeheer) samen te brengen. ‘In het algemeen kijken bosbeheerders vooral naar ecologische waarden. De brandweer legt weer de focus op bereikbaarheid voor de hulpdiensten. Maar, het is wijs om al bij het bosbeheerplan rekening te houden met risico’s, bijvoorbeeld door bos te compartimenteren bijvoorbeeld door diversificatie in boomsoorten, zandverstuivingen of lanen en singels. Loofbos geeft een minder groot risico op brand dan naaldbos. Bovendien nemen loofbomen nemen meer CO2 op, wat interessant is in het licht van klimaatdoelstellingen. Het afwisselen van oude en jonge aanplant en diversificatie in soorten kan de schade door storm verminderen. Zulke risicoafwegingen kun je meenemen in het bosbeheerplan.’
Niet alle gemeenten verzekeren het risico op schade in het bos. Een gemeente op de Veluwe koos er bijvoorbeeld voor een schadefonds op te zetten uit de jaarlijkse opbrengst van de verkoop van hout uit het omvangrijke bosgebied. Huizer vindt het een uitstekende oplossing die blijk geeft van een welbewuste risicoafweging. ‘Je hoeft als gemeente niet alles te verzekeren, maar voor niet gedekte risico’s is het raadzaam een technische of financiële voorziening te treffen uit het oogpunt van risicomanagement. Ook is het wettelijk verplicht om de gemeenteraad te informeren over het risico. Het risico en de vorm van risicomitigatie dient te worden opgenomen in het risicoregister.’
Gezien het veranderende klimaat is er een grotere noodzaak om de risico’s welbewust af te wegen. Welke risico’s zijn er? Hoe kun je ze verminderen? Welke restrisico’s blijven er over en kun je deze financieel dragen? Zo niet, wat wil je afdekken en hoe ga je dit doen? Dat gebeurt lang niet overal, zegt Huizer. ‘Het risico op schade in bos dat gemeenten lopen is in de praktijk vaak een ondergeschoven kind.’
Lees het volledige artikel op vereniging van Nederlandse Gemeenten